Jeugdbeleid; daar kunnen levens vanaf hangen. Verslag van de digitale thema-avond van de PvdA Amstelveen

“Jeugdbeleid; daar kunnen levens van afhangen”. Met deze openingszin verwelkomde afdelingsvoorzitter Anna Kaal de 40 deelnemers aan de eerste thema-avond die de PvdA-Amstelveen op 8 februari had belegd. De deelnemers weerspiegelden vrijwel alle groepen die bij dit complexe thema zijn betrokken: ouders, hulpverleners, ervaringsdeskundigen, managers van zorginstellingen, politici en gewone burgers/kiezers/PvdA-leden; bovendien afkomstig uit verschillende gemeentes rond Amstelveen tot en met gemeentes in Friesland. Digitaal bijeenkomen overwint gemeentegrenzen!

Gelijke kansen

PvdA-kamerlid Attje Kuiken leidde het thema in. Kinderen mogen verwachten dat je familie, je omgeving en de overheid naar je omkijkt en om je geeft. Dat kinderen gelijke kansen krijgen. Dat lukt nog lang niet altijd. Zij illustreerde dat aan de hand van drie thema’s.

Lange wachtlijsten

Dit speelt vooral bij kinderen met een ingewikkelde hulpvraag die niet in één hokje te passen zijn. De hiervoor noodzakelijke complexe zorg is niet in elke regio voorhanden. Tegelijkertijd zie je dat deze zorgvraag soms onevenredig drukt op het budget van de gemeente waar die zorgvraag zich voordoet. Hier zou een meer centrale regie en een grotere doorzettingsmacht wellicht beter zijn.

We zien ook dat de kwantitatieve toename van de zorgvraag zich juist voordoet bij lichtere situaties. Daar zie je dat de zorgaanbieders zich hierin specialiseren omdat dat relatief goed betaald wordt terwijl de complexere zorg financieel onder druk staat. Wellicht zouden we hier wat kritischer kunnen toezien op hoe we aan die vraag tegemoet willen komen. Niet door de vraag te negeren, maar juist om te bezien of er eenvoudigere vormen van -kortdurende- hulp en ondersteuning van kinderen en ouders niet meer op zijn plaats zou zijn

Decentralisatie

Veel van de problematiek wordt toegeschreven aan de decentralisatie van taken naar de gemeenten. Dat is te gemakkelijk. De capaciteitsproblemen waren er ook al voor de decentralisatie. Er is behoefte aan rust. De PvdA- fractie wil niet terug naar een centrale regie maar wil binnen de huidige kaders doorontwikkelen en bijsturen op basis van de ervaringen die nu bijvoorbeeld in gemeentes worden opgedaan.  Daarvoor zijn billijkere tarieven nodig en meer doorzettingsmacht naar gespecialiseerde centrale aanbieders.

Experimenteerruimte

Ruimte om nieuwe vormen van hulpverlening uit te proberen is nodig. Nodig om effectieve vormen van hulpverlening te ontwikkelen. De hulpvraag van het kind en het gezin dient daarin leidend te zijn; niet de structuur waarin de hulpaanbieders zijn georganiseerd.

Maar wellicht voor de PvdA nog belangrijker is dat we ons bewust zijn van de oorzaken waardoor veel van de hulpvraag ontstaat, zoals: armoede, slechte huisvesting, gebrek aan scholing, huishoudelijke geweld, schuldenproblematiek, waardoor voor veel kinderen geen veilige omgeving om op te groeien kan worden geboden.

Preventie

PvdA-wethouder Marijn van Ballegooijen sluit hier bij aan. Hij werkt daarbij nauw samen met D66 wethouder Frank Berkhout. Inzetten op preventie is essentieel. Denk daarbij aan sport op school, verslavingszorg, maar ook door lichte vormen van hulpverlening makkelijk toegankelijk te maken en opkomende problematiek tijdig te signaleren. Denk daarbij bijv. aan vechtscheidingen. Samenwerken met huisartsen en scholen is daarvoor belangrijk.

Pilots

Amstelveen zet al een tijd in op: één gezin; één sociaal team en één regisseur.  Hij wijst op het tekort aan – hooggeschoolde- hulpverleners.  Hij noemt ook de vertraging in de hulpverleningsketen: van medisch team naar Veilig Thuis, dan naar de Raad voor de Kinderbescherming, dan naar de rechter, die wijst een hulpverleningsinstantie aan, etc waardoor het een jaar kan duren voor er effectief hulp kan worden geboden.  Marijn noemt drie pilots die de gemeente heeft opgezet: a) doorbraken forceren in de situatie van gezinnen. Als bijvoorbeeld problematische schulden de diepere oorzaak zijn, los die dan op . Dat is mogelijk effectiever en goedkoper dan een gezin jarenlang te voorzien van een batterij aan hulpverleners. Dit vraagt om ontschotting binnen budgetten. Amstelveen heeft daar geld voor vrij gemaakt.  b)  het betrekken van de GGZ voor volwassen bij de jeugdzorg. Dertien weken intensieve hulpverlening om ouders zelf aan het werk te zetten om samen met de hulpverleners hun problemen op te zetten,   en c) financiële stress verminderen door bijv. kleine schulden ( < € 10.000)  euro in een keer af te kopen.

Structurele aanpak

Ook Marijn benoemt meer structurele aanpakken: zoals het terugbrengen van buurtwerkers in de wijken; hoe kunnen we in alle redelijkheid “nee” zeggen tegen ouders en tegelijkertijd voorkomen dat ze meteen een zware rechtelijke procedure opstarten. En, in aansluiting bij Attje, zorg voor een toereikend minimumloon. Ook dat voorkomt stress.

Snel reageren

PvdA raadslid Guido Dennenbroek deelt zijn ervaringen in de gemeenteraad. Daar gaat het vaak om geld. Amstelveen heeft al € 3 miljoen extra vrijgemaakt voor jeugdzorg. Ook hij pleit voor snel kunnen reageren op een hulpvraag en het wegwerken van wachtlijsten. Het dichtbij aanwezig zijn van laagdrempelige aanspreekpunten voor ouders en kinderen is belangrijk om verdere escalatie van de hulpvraag te voorkomen. Voorbeelden: buurtwerkers, zorgassistenten bij huisartsen ipv direct door naar de jeugdpsychiatrie. In 2022 gaan Amstelveen en Aalsmeer de zorg opnieuw aanbesteden. Daarin zal dat terug moeten komen. Tot slot vraagt hij Attje om minister Koolmees aan zijn belofte te houden om de extra kosten die voorvloeien uit Corona te vergoeden!

Kind centraal

In de navolgende discussie worden de hoofdlijnen van de eerder geschetste aanpak onderschreven. Benadrukt wordt dat steeds het kind centraal moet staan; niet de instanties of de regels of het geld. Maak daarbij onderscheid tussen hulp die veel kost en hulp die (te) duur is.  Kwaliteit en effectiviteit van de hulpverlening mag best meer aandacht krijgen. We zouden kunnen streven naar streefdoelen voor hulpverlening; net zoals we streefdoelen hebben voor het klimaat.

Ook op systeemniveau liggen er nog interessante uitdagingen. De -grote- instellingen kunnen de dienst gaan uitmaken zonder dat daar een democratische controle tegenover staat. Bij zo’n analyse zou ook gekeken kunnen worden naar de drivers en de incentives in het zorgsysteem. Waarom gedragen de actoren in het stelsel zich zoals ze zich gedragen. Wat willen ze bereiken en waar zijn ze bang voor.

Samenwerken maar niet overvragen

Vroegsignalering staat in Corona-tijd nog meer onder druk omdat bestaande vriendenstructuren en sportmogelijkheden van kinderen onder druk staan.

Samenwerken met scholen, regulier en speciaal onderwijs is essentieel; maar tegelijkertijd mogen we scholen ook niet overvragen. Marijn noemt hier de voorziening die Amstelveen heeft getroffen in Nes aan de Amstel voor kinderen die niet meekunnen in het reguliere basisonderwijs maar te goed zijn voor het speciaal onderwijs.

Balans

Gewaarschuwd wordt voor de medicalisering van de jeugdzorg. Kinderen mogen afwijken en lastig zijn en hoeven dan niet meteen een etiket te krijgen.  Ook wordt gewaarschuwd dat sommige ouders het probleem van hun kind wel makkelijk bij de school neerleggen. Daarmee wordt ook het belang van het vinden van een balans tussen grote zorg en kleine zorg benoemd.

Anna Kaal dankt de organisatoren van de bijeenkomst, de inleiders en alle andere aanwezigen. Het experiment om in Coronatijd met elkaar digitaal bijeen te komen lijkt geslaagd. Er volgen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen nog 2 of 3 themabijeenkomsten, waar iedereen weer welkom is.